آشنايي با عده ي قليلي از بزرگان ايل لر  و بخياري
قدم خیر
به گزارش شوش نيوز ؛ قدم خير نام شيرزني از طايفه قلاوند يكي از شاخه هاي مهم ايل دريكوند در منطقه بالاگريوه استان لرستان است. (در بخش الوار گرمسيري ساكن در جنوب و جنوب غربي لرستان) يكي از مردان اين ايل به نام « بزرگ » كه در حدود 120 سال پيش زندگي مي كرد. از ميان فرزندان بزرگ، « قني » (قندي) قلاوند پس از بلوغ فردي لايق و شجاع و به دليل كرم و بخشش و مهمان نوازي مشهور شد. قني فرزندان زيادي داشت و از ميان پسران وي باباخان و عباس خان و از بين دختران قدم خير و گوطلا به دليل دلاوري، شجاعت و شركت در جنگ ها از بقيه مشهورتر بودند. قدم خير دختري دلاور، زيبا و رشيد بود كه در جنگ هاي قبيله اي پشتيبان مردان قبيله خويش بود و گهگاه كه ايشان به محاصره در مي آمدند، اين قدم خير بود كه بدون ترس از آتش تفنگ و گلوله دشمن به سنگرنشينان قبيله خود، خوراك و مهمات مي رساند و گاه رفتار شجاعانه او موجب مي شد كه ويژگي هاي خاص زن بودن را فراموش كند.
در آغاز دوره پهلوي زماني كه تازه نيروهاي نظامي و لشكر غرب ارتش وارد لرستان شده بودند، ميان آن ها و برادران قدم خير مبارزات و جنگ هاي خونين درگرفت و لرها مانع ورود قواي نظامي به قلمرو خود شدند و با وجود رشادت هاي قدم خير و افراد ايلش، سرانجام با كشته شدن عباس خان، ايشان تسليم نيروهاي دولتي شدند. (اين وقايع در حدود سال هاي 1307 تا 1310 شمسي اتفاق افتاد) قدم خير يكبار با پسرعموي پدرش ازدواج كرد كه حاصل آن پسري بود به نام محمدخان كه تا چندي پيش در قيد حيات بود. قدم خير در اثر اندوه ناشي از درگذشت برادرانش (عباس خان و باباخان) چندي بعد در اواخر دوران حكومت رضاخان درگذشت; مقبره وي در نزديكي شهر دزفول قرار دارد. در رساي رشادت هاي وي ترانه هاي حماسي زيادي در لرستان گفته شده كه هنوز بر لب مردم اين ديار جاري است بي آنكه بيش تر آن ها بدانند بر قدم خير و تبارش چه ها گذشته است.
معمرين لرستاني سازنده آهنگ معروف قدم خير را فردي به نام « مراوك » (مرادبك) مي دانند كه در حقيقت وي خالق اساطيري قدم خير است. جان سيسيل ادموندز كه در سال هاي 1915 تا 1917 ميلادي مطابق با 1294 تا 1296 شمسي مامور سياسي انگلستان در ايران بوده، در سفرنامه خود به هنگام عبور از لرستان اشاره اي دارد به داستان قدم خير و ترانه و اشعار ساخته شده در رساي او; اين كتاب به وسيله دكتر سكندر امان الهي بهاروند و خانم ليلي بختيار به فارسي نيز ترجمه شده است. در مسافرت سال 1917 ميلادي آقاي اي بي سان به ميان طوايف دريكوند نيز بيت هايي از اشعار قدم خير آمده است و قدم خير در كنار علي ميردريكوند (گونگادين) از مفاخر و نام آوران اساطيري اين ايل و استان لرستان است كه نسل امروز لرستان با ايشان تا حدودي بيگانه اند.
محمد تقی خان بختیاری
محمد تقی خان بختیاری (محمد تقی خان در بین بختیاری ها با نام ممتی خون نیز معروف است)یکی دیگر از بزرگمردان لر است وی را شجاع ترین ایلخان بختیاری نام نهاده اند. محمد تقی خان پسر علیخان در بین سال های 1249 تا 1257 هجری قمری سلسله حر کت ها و مبارزات زیادی در کوه های بختیاری انجام داد.
محمد تقی خان که مصمم بود حکومت بختیاری ها را بدست آورد بتدریج نفوذش را در میان طوایف بختیاری زیاد کرد.و بالا خره توانست ریاست ایل بختیاری را بدست آورد. وی توانست طوایف بختیاری را بطور کامل با هم متحد کند.بدینصورت سیاست تفرقه اندازی قاجار نتیجه عکس داد. و محمد تقی خان در آخرین سال پادشاهی فتحعلی شاه بر ضد دولت مرکزی ایران طغیان کرد.وی بیست هزار تومان مالیات دولتی که به تهران می رفت را غارت کرد.و ششصد هزار تومان مالیات فارس را نیز ظبط کرد. بدین سبب کارش بالا گرفت و در میان مردم لر که دل خوشی از دولت نداشتند بسیار محبوب و روز به روز پیروانش افزوده شد. تا اینکه با هشت هزار سوار به شوشتر آمد و شهر را محاصره کرد.و اسدالله میرزا یکی از شاهزادگان قاجار که بر شوشتر حکمرانی می کرد پا به فرار گذاشت و محمد تقی خان حکومت کنترل شوشتر را به دست گرفت. محمد تقی خان به دزفول نیز دست یافت و رامهرمز و بهبهان را نیز تصرف کرد. در این میان ولی خان ممسنی و جمال خان دشتی نیز با او متحد شدند و به فارس هم دست یافت. در این سال ها تا هویزه هم پیش رفت و رئیس اعراب یعنی شیخ کعب را از فلاحیه بیرون کرد و شکست سختی به آنها داد.
شورش بختیاری ها کماکان ادامه داشت.و در بین این سال ها جنگ های زیادی بین بختیاری و دولت مرکزی بود.
در این سال ها سرزمین بختیاری عملا به یک ناحیه کاملا خودمختار و دارای استقلال تبدیل شده بود. چنانکه محمد تقی خان و بختیاری ها سرزمین شان را کشور بختیاری می نامیده اند و در خیلی از منابع تاریخی هم نام کشور بختیاری یا لرستان ذکر شده است.چنانکه لایارد در خاطراتش می نویسد:"محمد تقی خان به دربار انگلیس نامه ای نوشت که انگلیس استقلال کشورش یا همان کشور بختیاری را به رسمیت بشناسد،و با آنها تجارت کند.اما انگلیس که در آن زمان با دولت ایران روابط خوبی پیدا کرده بود.موافقت نکرد و دولت بختیاری را به رسمیت نشناخت ولی در عوض حاضر شد با بختیاری ها تبادل تجاری داشته باشد. "
بالاخره معتمد الدوله شاهزاده قاجار که مامور سرکوبی بختیاری ها بود از راه حیله در آمد.و علی نقی خان برادر محمد تقی خان و پسر خردسال محمد تقی خان را گرو گان گرفت. و در این شرایط محمد تقی خان در وضعیت بدی قرار گرفته بود.نه می توانست بخاطر علاقه ای که به برادر و فرزندش داشت با دولت جنگ بکند نه می توانست تسلیم شود. سرانجام معتمد الدوله قسم یاد کرد که به خان بختیاری آسیب وارد نکند، و خان با اطمینان نزد معتمد الدوله بیاید تا مذاکره کنند.اما زمانی که محمد تقی خان به نزد شاهزاده قاجار رسید به دست و پایش زنجیر بستند و او را به زندان انداختند. برادران محمد تقی خان شبانه حمله ای را برای نجات محمد تقی خان انجام دادند.اما متاسفانه با شکست روبرو شد. و محمد تقی خان بعد از چند سال در گذشت.
در حقیقت به خاطر شورش ها و حرکت های جدایی طلبانه و استقلال طلبانه محمدتقی خان بعضی از نویسندگان ایرانی او را مورد بی رحمی قرار داده اند و علاوه بر این که او را کم اهمیت جلوه داده اند ، به او موارد نادرستی را نیز نسبت داده اند. اما در میان خود لرها محمد تقی خان چهره ای محبوب و مقتدر می باشد که خدمات زیادی به قوم لر کرده.
چنان که داراب رئیسی شاعر معاصر در وصف دلاوری های او شعری سروده که در زیر قسمتی از آن را می آورم:
***
نگه کن به تاریخ این دودمان پس از آریو برزن پهلوان
که اسکندر و خیل مقدونیان به زحمت ز دستش ببردند جان
چنان داد درسی به مقدونیان که شد نام او تا ابد جاودان
نیامد چو او پهلوانی رشید بجز از محمد تقی خان پدید
محمد تقی خان بود افتخار برای دلیران این روزگار
چو مادر دهر هرگز نزاد ندارد چو او بختیاری به یاد
سر بختیاری به کیوان رسید چو او را به دامان خود پرورید
هم اکنون سراسر دیار جنوب دیار پر از افتخار جنوب
ز اهواز تا شوشتر و بهبهان ز سردشت و دزفول تا شادگان
سراسر همه دهدز و مالمیر بود جمله فرمانبر آن امیر
به او خطه لر دارد امید چو باران رحمت ببارد امید
چنین پهلوانی به این فر و جاه سزاوار تخت است و تاج و کلاه
چرا کلبعلی خان و جعفر قلی و یا پهلوانی چو آ نادعلی
در این رزم سختی که این دادخواه نموده است با والی پادشاه
نکردند با او دمی یاوری به یزدان گذاریم این داوری
مهدی خان اورک
مهدی اورک یا مهدی سمال (چون نام پدرش اسماعیل بوده که در بختیاری تلفظ می شود سمال) یکی از پهلوانان نامی قوم لر بوده .وی دارای بدنی قوی و مانند تمامی مردان لر شهامتی زیاد بود. از دلیری های وی حکایات زیادی نقل شده و البته خدمات زیادی به مردمان لر در طول عمرش کرد. اما دلاورانه ترین اتفاق زندگی اش برمی گردد به حدود 80 سال در اوایل قرن اخیر زمانی که گروه راهزن و چپاول گر قدرتمندی به بعضی مناطق لرنشین ازجمله بختیاری ها،کهگلویه و بویر احمد و ممسنی و... شبیخون می زدند. به این شیوه که غافلگیرانه به روستاها و اماکن دیگر حمله می کردند و آنها را وادار به تسلیم می کردند و سپس تمام دار و ندار و دسترنج مردم را سوار بر اسب می کردند و می بردند و اگر کسی هم مقاومت می کرد بخاطر تعداد زیاد راهزن ها و قدرت آنها ناچار کشته می شد. آنها یک روز به روستایی که مهدی اورک در آن زندگی می کرده به نام گل بامکی که حدودا در اطراف ایذه و اردل می باشد هجوم می برند. اما در بدو ورود با مقاومت برخی از مردان روستا از جمله برادران و پسر عموهای او روبرو می شوند بعد از دقایقی درگیری چند تن از مردان روستا از جمله تمامی برادران مهدی خان کشته می شوند و قائله می خوابد.مردم روستا تسلیم می شوند.و آنها دهکده را غارت می کنند.و سوار اسب می کنند و یک قافله بار می کنند و دهکده را ترک می کنند. در این حین کسی برای مهدی خبر برده بود و او با عجله به دهکده برگشته بود.زمانی که برمی گردد جسد بی جان برادرانش را می بیند. وی که آتش انتقام درونش شدیدا زبانه می کشد.با چاقویی که دارد قسمتی از گردن برادرانش را پاره می کند و خون برادرانش را می مکد و می خورد.(این یکی از رسم های قدیمی لر ها می باشد که سابقه ی بسیار کهنی دارد و در زمان ایلامیان و هخامنشیان هم بوده.که هر کس که جسد کسی جلویش در خاک افتاده باشد و بخواهد انتقامش را بگیرد از خون او مقداری به نشان این که نگذارد خون او پایمال شود می مکید.این رسم در میان شیرمردان لر رایج بوده و هست.) از جا بلند می شود و چون منطقه را خوب می شناخته میان بر می زند و بر سر راه آنها در دره ای کمین می کند.در سیاهی یک درخت تاک سنگر می گیرد و زمانی که غافله غارتگران وارد دره می شود آنها را به تیر می بندد او چنان تیرانداز ماهری بود که کمتر تیرش خطا می رفت.البته او در چنان جای خوبی استتار کرده بود که راهزنان هرچه به اطراف نگاه می کردند نمی فهمیدند او کجاست و او در کمال خونسردی در تاریک درخت تاگ به شکار راهزنان می پرداخت. فقط دو نفر از راهزنان توانستند از دره فرار کنند که البته مهدی خان آنها را با اسب دنبال کرد و بعد از مدتی فرار گریز آنها را گیر انداخت و آن دو را نیز کشت. و او نه تنها انتقام برادرانش را گرفت بلکه مال چند روستا را نیز به دست صاحبانش برگرداند. بعد از این واقعه از سوی اکثر طوایف بختیاری و خوانین بختیاری برای هدیه و جایزه فرستاده شد.چنانکه سردار جنگ بختیاری درتشکر نامه ای که برای او فرستاد او را شجاع ترین پهلوان بختیاری نامید.
هوشنگ خان اعظمی بیرانوند
دکتر هوشنگ اعظمی را مردم لر بیشتر بعنوان دکتری فداکار می شناسند. دکتر هوشنگ خان اعظمی ، نام
این پزشک انسان دوست ، بزرگوار ، آزاده و مبارز است . مردی که جان در راه مبارزه با ستم و بیدادگریهای زمانه ی خویش نهاد .چنانچه هنوز پس از گذشت سال ها مردم نام او را در یاد دارند. پزشکی که در خیابان کاشانی کنونی خانه داشت و خانه اش مطب اش بود و مطب اش خانه ی همگان. او مطبی در خرم آباد داشت که البته در آن هر که را ویزیت می کرد که اکثرا از قشر فقیر لر بودند پول نمی گرفت و حتی پول دارو و دوایشان را از جیب خودش می داد. حتی در آن سالها از بیمارستان تهران و اصفهان (بخاطر اینکه با نمره ی عالی از دانشگاه پزشگی مدرک گرفته بود) دریافت کرد که به آنجا برود و با حقوق عالی و مزایای زیاد مشغول کار شود.اما قبول نکرد و گفت که تنها آرزویم خدمت به مردم مظلوم لر می باشد که در حق شان ظلم شده. وی را بخاطر شباهت زیاد اش با چگوارا انقلابی آرژانتینی( که انقلاب کوبا مدیون وی می باشد.) معمولا چگوارای لرستان یا چگوارای ایران نامیده اند.زیرا هر دوی آنها دکترهایی انقلابی و چریک بوده اند. هوشنگ خان فرزند مرتضی اعظمی بود. وی همیشه این فکر را در سر می پروراند که روزی بتواند مردم لر را نسبت به حقوق شان و ظلمی که به آنها وارد می شود آگاه کند.
دکتر هوشنگ اعظمی در سال 1315 متولدشد . بخاطر ترسی که رضا خان از ملت لر و بزرگان و مبارزان لر داشت ،دربدو تولدش، پدرش مرتضی اعظمی (که خود یکی از بزرگان و مبارزان بر علیه ظلم به مردم لر بود) دستگیر و همراه کل خانواده به خراسان تبعید شدند و در کلات نادری تحت نظرقرارداشتند ؛ درسال 1320 پس ا ز تبعید رضاشاه ، پدر دکتراززندان آزاد و همراه خانواده به لرستان بازگشتند . هوشنگ خان در سال های 29 - 32 به مبارزه سیاسی روی آورد . درسال 1338 در دانشگاه پزشکی اصفهان مشغول تحصیل شد وهمزمان به دانشکده افسری وارد میگردد. پس از یک سال از دانشکده افسری اخراج می شود . در دوران دانشجویی و درسالهای 39 تا 42 باسازمان دانشجویان جبهه ملی فعالیت می کرد و در این دوره چند بار به زندان می افتد . رفیق هوشنگ در این مقطع با گروه رفیق بیژن جزنی آشنا می شود ونقش برجسته ای درتشکیل دادن روشنفکران انقلابی لرستان ایفا میکند و گروهی چریکی سیاسی با نام شاخه ی لرستان تشکیل می دهد. بدنبال دستگیری رفیق بیژن جزنی ویارانش در تهران ، دکتر پیگیر وپرتلاش را ه انقلابی آنان را ادامه می دهد . در تابستان سال 1349 مجددا دستگیر و به زندان قزل قلعه تهران منتقل گردید و پس از چندین ماه آزاد می گردد . در خرداد سال 53 به قصد شروع مبارزه مسلحانه به همراه گروهی از چریک ها و آزادیخواهان لر که به او پیوسته بودند به کوه های لرستان رفت و یک مخفیگاه چریکی ایجاد و در آن مخفی گردید و اقدام به مبارزه ی مسلحانه با رژیم کرد.و پیروزی های قابل توجه ای را نیز بدست آورد چنانکه روز به روز جایگاه این گروه در میان مردم لر محبوب تر شد و نام گروه چریکی فدائیان خلق لرستان مدتی موضوع بحث محافل نیز بود. اما در 25 اردیبهشت سال 1355 در حالی که مشغول طراحی و فراهم کردن ملزومات برای یک حمله ی مسلحانه بود در یک در گیری با مزدوران ساواک به شهادت رسید . ساواک شاه از ترس خشم مردم لرستان هیچگاه جرات اعلام خبر شهادت او را نیافت .
البته عده ای اعتقاد دارند که زمانی که به مخفیگاه وی حمله شد از دست مامورانساواک گریخت و به کوه ها و سپس به عراق رفت و مدتی در بین لرهای عراق زندگی کرد و تا اینک نیز زنده است.
اما چیزی که مطرح است این است که سرنوشت این دلیر مرد لر نامعلوم است.
یکی دیگر از وجوه کمتر شناخته شده ی این مرد بزرگ ، جنبه ی ادبی و پژوهشی اوست که در زیر فهرست وار به چند نمونه از کارهای وی می پردازیم :
مجموعه ی اشعار
چندین داستان کوتاه و نیمه بلند . ( برای نمونه مصاحبه با عزراییل ، غروب دهکده و
نوشته ای فلسفی در تحلیل وقایه ی 15 خرداد با نام "جذام
نوشته ای تاریخی – پژوهشی در باره ی مبارزات مردم آنگولا و نقش استعمارگران پرتغال
رساله ی دکترای وی تحت عنوان " نقش محیط و تربیت در پیشگیری بیماریهای جذامی
نظرات شما عزیزان:
يک لک 
ساعت14:16---21 ارديبهشت 1390
توروخدا به من بگيد چطور همه ي نوشته هاشو پيدا کنم؟
|
ورود
اعضا:
<-PollName->
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
روز بخير كاربر مهمان! 
تبادل لینک هوشمند 